แหล่งการเรียนรู้: ละครพันทาง เรื่อง ขุนช้าง ขุนแผน

ละครพันทาง หมายถึงละครแบบผสม คือ การนำเอาลีลาท่าทีของชนต่างชาติเข้ามาปรับปรุงกับท่ารำแบบไทย ๆ การแสดงละครชนิดนี้แต่เดิมเป็นการริเริ่มของเจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง เป็นผู้คิดค้นนำเอาเรื่องของพงศาวดารของชาติต่าง ๆ มาแต่งเป็นบทละครสำหรับแสดง

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ได้กำหนดชื่อนี้และทรงปรับปรุงให้มีฉากประกอบการแสดงเพื่อให้แลเห็นสมจริงสมเนื้อร้องซึ่งยังปรับปรุงลีลาท่ารำของชนชาติกับท่าทางอิริยาบถของสามัญชนเข้ามาผสมกัน เพลงร้องประกอบการแสดงนั้นส่วนมากต้นเสียงกับลูกคู่เป็นผู้ร้อง แต่ก็มีบ้างที่กำหนดให้ตัวละครเป็นผู้ร้อง ปี่พาทย์ประกอบการแสดงใช้วงปี่พาทย์ไม้นวม บทที่ใช้มักเป็นบทที่กล่าวถึงตัวละครที่มีเชื้อชาติต่าง ๆ เช่น พม่า มอญ จีน ลาว บทที่นิยมนำมาเล่นในปัจจุบันมีเรื่องพระลอและราชาธิราชตอนสมิงพระรามอาสา

ลักษณะการแต่งตัวของละครพันทางจะแต่งตามเชื้อชาติ และความเป็นจริงของตัวละครในบทนั้น ๆ

ขุนช้าง - ขุนแผน ตอน พระไวยแตกทัพ
จมื่นไวยวรนาถซึ่งเป็นลูกของขุนแผนที่เกิดกับนางวันทอง ได้รับพระราชโองการจากสมเด็จพระพันวษา ให้ยกทัพไปปราบศึกจึงได้ออกมาจัดเตรียมไพร่พลแล้วยกไป วิญาณของนางวันทอง ที่อยู่เมืองผีทราบว่าจมื่นไวยวรนาถจะยกทัพไปทำศึกสงครามในครั้งนี้ด้วยความ เป็นห่วง จึงได้แปลงร่างเป็นสาวงาม มาคอยดักทางที่จมื่นไวยจะเดินทัพผ่าน

เมื่อกองทัพของจมื่นไวยมาถึงป่าในเวลาไกล้ค่ำ แว่วเสียงโหยหวนวังเวงของภูติผีปีศาจ จมื่นไวยจึงสั่งให้ไพร่พลหยุดพัก และช่วยกันออกตามหาที่มาของเสียง ขณะที่แยกย้ายเดินหากันอยู่นั้น จท่นไวยได้พบกับสาวงามนางหนึ่ง ซึ่งนั่งไกวชิงช้าเล่นอยู่ลำพังแต่เพียงผู้เดียว จึงได้ถือโอกาสเข้าไปเกี้ยวพาราสี นางแปลงเมื่อถูกลวนลามหนักเข้า ในที่สุดนางจึงบอกความจริง ตนนั้นคือนางวันทองซึ่งเป็นมารดาของจมื่นไวยวรนาถ ที่ติดตามมาก็เพราะความเป็นห่วงใยและเตือนให้ระมัดระวังตัวในการไปทำสงคราม ครั้งนี้ จากนั้นก็กลับกลายร่างเป็นเปรตอสูรกายให้เห็น ทำให้จมื่นไวยตกใจกลัวและสงสารมารดายิ่งนัก แต่ในที่สุดก็ตัดใจได้เมื่อนึกถึงหน้าที่แล้วก็เดินทัพต่อไป จนกระทั่งมาพบกับพลายชุมพล ลูกของขุนแผนอีกคนที่เกิดจากนางแก้วกิริยา ซึ่งปลอมตนเป็นแม่ทัพมอญตามอุบายของขุนแผน ทั้งสองแม่ทัพต่างก็ใช้คาถาอาคมที่ได้ร่ำเรียนมา ออกต่อสู้ให้เห็นอิทธิฤทธิ์ซึ่งกันและกัน พลายชุมพลซึ่งเป็นน้อง ถึงแม้จะมีวิทยาอาคมอยู่พอตัวหากแต่อ่อนในชั้นเชิง หลังจากเสกคาถาสู้กันมาหลายยก ก็สู้จมื่นไวยผู้เป็นพี่ไม่ได้ จึงร้องเรียกให้พ่อขุนแผนมาให้ช่วย ขณะที่เหตุการณ์กำลังชุลมุนวุ่นวายอยู่นั้น ขุนแผนผู้เป็นต้นอุบายในการคิดแก้แค้นความโอหังของลูกชายคนโตที่ได้เคยล่วง เกินมาแต่ครั้งก่อน ก็ควงดาบฟ้าฟื้นเข้ามา ด้วยอาการโกรธแค้นของขุนแผนผู้เป็นบิดา ทำให้จมื่นไวยวรนาถรู้ได้ทันทีว่าอะไรจะเกิดขึ้นแก่ตนก็หลบหลีกคมอาวุธของ ขุนแผนเป็นพัลวัน ในที่สุดก็พากองทัพแตกหนี ไม่เป็นขบวนกลับไป

ในละครชุดนี้ ท่านผู้ชมจะได้พบกับลีลา การร่ายรำ "พลายชุมพล" อันสวยงาม จาก ดร.ศุภชัย จันทร์สุวรรณ (ศิลปินแห่งชาติ)

อ้างอิง

แหล่งการเรียนรู้

facebook

วันพุธที่ 13 มีนาคม พ.ศ. 2562